فقه حکومتی

 

«و ما کان المؤمنون لینفروا کافة فلولا نفر من کل فرقةٍ منهم طائفة لیتفقّهوا فى الدّین و لیننذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون» سوره توبه آیه 122

فقه حکومتی

فقه در لغت به معنای فهمیدن عمیق و به معنای کشف چیز های مخفی است.

فقه در اصطلاح به معنای بدست آوردن احکام شرعی با استفاده از منابع و ادله اسلامی.

در فقه شیعه منابع فقهی عبارت اند از 1) کتاب 2) سنت 3) اجماع 4) عقل

فقه سنی منابع فقه شیعه را دارد به جزء عقل و دو مورد دیگر را اضافه میکنند 1) استحسان 2) قیاس

موضوع علم فقه شامل ابعاد فردی و اجنماعی زندگی بشر می شود.

اهمیت و جایگاه علم فقه بسیار مهم است چون مصالح فردی و اجتماعی بشر را از احکام الهی بدست می آورد و باعث رسیدن انسان و جامعه انسانی به سعادت دنیا و آخرت می شود و از رو مورد توجه ائمه ی اطهار بوده است که به آن تاکید داشته اند که در زمان های آینده افراد متخصص به استفاده از فقه مبادرت کنند.

هدف علم فقه دریافت احکام الهی است چون احکام الهی به طور واضح و مستقیم در منابع بیان نشده است فقه سعی می کند که آنچه را که جامعه بشری به آن نیازمند است را از احکام الهی استخراج و بیان کند.

علم فقه مانند سایر علوم برای پیشرفت و انجام خوب وظیفه ی خود ناچاراست از سایر علوم مانند اقتصاد،سیاست،جامعه شناسی و ... استفاده و بهره برداری انجام دهد.

تقسیم بندی هایی که در مورد فقه انجام می شود با توجه به نظرات مختلفی که درباره فقه و ابعاد مختلف آن وجود دارد. فقه در مجموع تمامی نظرات گفته شده است به دو دسته تقسیم می شود1) فقه سنتی که آن را با نام فقه فردی که ناظر به ابعاد فردی فقه است می دانند (که تعاریف فقه در لغت و اصطلاح بیان کننده ی معنای فقه سنتی هستند) 2) فقه پویا که آن را جزء ابعاد اجتماعی فقه می دانند.

برای پرداختن به موضوع اصلی تحقیق که فقه حکومتی است ابتدا باید معنای حکومت را مشخص کنیم.

حکومت در لغت عبارت است از حکمرانی و فرمانروایی.

حکومت در اصطلاح عبارت است از دستگاه فرمانروا و حکومت به معنای قوه اجرایی یک کشور که شامل هیئت دولت می شود اطلاق می شود و می توان حکومت را در اصطلاح مساوی با هیئت وزیران یا کابینه دانست.

فقه حکومتی یا فقه النظام یکی از ابعاد و زیر شاخه های فقه پویا حساب می شود به معنای این است که ما از ظرفیت اجتماعی فقه در سطح کلان حکومت و در سطح مدیریتی حکومت برای حل مشکلات حکومت و جامعه استفاده کنیم. فقه حکومتی باید موضوع شناس باشد و مسائل مهم جامعه را تشخیص دهد وبراساس احکام الهی پاسخگوی آن ها باشد. فقه حکومتی یا فقه النظام برعکس فقه فردی باید عمل کند و باید ناظربه ابعاد  اجتماعی فقه در مسائل گوناگون مثل اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و... باشد و باید نظام سازی درابعاد اجتماعی جامعه انجام دهد چون جامعه بشری امروز در حال پیشرفت است و مسائل مهم تر وتازه تری دارد نیاز به فقه فردی در آن کمتر دیده می شود.

در تعریف دیگری از فقه حکومتی آن را به عنوان فقه آرمانی و جامعه ساز اهل بیت (ع) می توان نام برد و مثل تعاریف قبلی مقابل فقه فردی است و نگرشی کل گرا و شامل تمام ابعاد فقه می شود برای حل مشکلات جدیدی که در جامعه به وجود می آید با استفاده کردن از منابع دینی.

فقه حکومتی عنوانی است که حضرت آقا برگزیده اند تا فقه ما موضوع شناس باشد و به موضوعات مهم جامعه و حکومت براساس احکام الهی پاسخ بدهد. و خود حضرت آقا از نظریه پردازان فقه حکومتی در جامعه امروزی ما هستند و خود ایشان از دغدغه مندان این حوزه هستند که برای این حوزه هم نظریه هم راهکار داده اند و سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی ایشان در این راستا بوده است.

فقه سنتی بذر پایه ریزی حکومت دینی بوده است که سال ها از آن محافظت شده است ولی امروز وقت آن رسیده است که با استفاده از فقه حکومتی یا فقه النظام آن را آبیاری کرد تا بتواند درخت حکومت را تنومند کرد.

استدلال و تفکر اهل فن و همین جور نتایجی که از فقه بدست آمده است نشان می دهد که حوزه های علمیه ما هنوزبه سمت فقه حکومتی نرفته اند و علت آن این است که نتوانسته اند در فقه موضوع شناسی کنند و هنوز در فقه فردی قرار دارند و نتوانسته اند به مشکلات موجود پاسخ درست و مفیدی بدهند و مشکلات حکومت ما که حکومت اسلامی است بدون استفاده از فقه حکومتی و رجوع به منابع و احکام الهی که مورد اصرار حضرت آقا بوده و است رفع نخواهد شد.

فقه فردی در مقایسه با فقه حکومتی ناکارآمد شده است و تفاوت های بسیاری با هم دارند چون تک بعدی است و شامل همه ی ابعاد فقه نمی شود و ازمقایسه فقه حکومتی و فقه فردی می توان نتیجه گرفت که فقه فردی قدرت تطبیق و حل مسائل تازه جامعه و حکومت را ندارد فقه فردی مانند فقه حکومتی توان بیان احکام الهی برای حل مشکلات جامعه را دارا نیست و میتوان گفت که در نبود فقه حکومتی برای جامعه دینی خطرات جبران ناپذیری پیش خواهد آمد چون جامعه دینی از رهبران دینی خود در سطوح مختلف انتظار دارد که به حل و پاسخگویی مسائل کلان حکومت اهتمام بورزند و اگر چنین اتفاقی در حکومت دینی رخ ندهد مردم آن جامعه به دستگاه حکومت خود ناامید می شوند.

به عنوان کلام آخر

 آیا ما به عنوان دانشجویان وابسته ؛ وابسته به این نظام و انقلاب توانسته ایم و یا تلاش کرده ایم ویا خواسته ایم بخشی از احکام دین که مرتبط با رشته ی تحصیلی خودمان است را فرابگیریم برای ایجاد بستر های فقه حکومتی ؟ آیا ما توانسته ایم درزمینه فقه حکومتی پاسخگوی دغدغه جضرت آقا باشیم؟

«پایان»